Managementboek vroeg om mijn top 10 van managementboeken. Ze lieten in het midden aan welk criterium de lijst moest voldoen. Voor iemand die rijp en groen leest geeft dat weinig richting maar wel veel ruimte. Nu lees ik al jaren boeken over organiseren en leiderschap. Daarnaast recenseer ik dit type boeken. De 10 boeken staan op de lijst omdat dat ze  mij verbaasd hebben of wijzer hebben gemaakt. Dat er (maar) tien boeken op staan komt door de vraag naar een lijst met tien boeken, als het aan mij gelegen had………

1 Kenneth Blanchard & Spencer Johnson – De One Minute Manager

Zo eenvoudig kan het zijn, dacht ik toen ik het boek uit 1981 las, en zo moeilijk bleek het toe te passen. Niet voor niets dat het boek nog steeds verkocht wordt, want het behandelt de meest elementaire taken van leidinggeven. Ik roep dan ook wel eens dat zolang een persoon met leidinggevende taken deze niet in de vingers heeft, is het lezen van andere boeken over leidinggeven zonde van de tijd.

Het boek begint met de zin ‘Er was eens een pientere jongeman op zoek naar een effectieve manager (….)’. Na wat tussenstappen ontmoet hij deze leider, die de volgende principes toepast: spreek met een medewerker de bereiken doelen af, bewaak de voortgang, geef feedback over de waargenomen voortgang en maak afspraken voor de komende periode.

Het boek is het begin van het verschijnen van managementboeken in ‘parabel of allegorie stijl’. Ik voorspelde toen dat het niks zou worden met een boek in deze ‘kinderboeken’ toon, “want daar zijn wij Nederlanders toch veel te nuchter voor”. Ik kon er niet verder naast zitten: we zijn nu 40 jaar en vele miljoenen verkochte exemplaren verder.

2 Leen Schaap – Brand in Amsterdam

Dit boek over het disfunctioneren van de Amsterdamse brandweer, waar Schaap 3,5 jaar brandweercommandant van was, heeft me verbaasd. Schaap laat de lezer zien wat zich afspeelt in een disfunctionele organisatie en wat de rol van de leider is om daar verandering in te brengen. Zijn doel met het boek is mensen wakker schudden en vertellen “over de kwaadaardige processen die binnen overheidsorganisaties kunnen ontstaan en voortwoekeren.

Dit boek uit 2021 laat de donkere kant van organisaties zien. De beroeps-brandenblussers van Amsterdam leefden al meer dan 100 jaar naar hun eigen regels waar het eigenbelang centraal stond in plaats van het dienen van de samenleving. Zo wil de net benoemde commandant Schaap kennismaken met medewerkers van één van de kazernes. Hij krijgt te horen dat de mannen besloten hebben om de nieuwe commandant niet te willen ontmoeten. “Het is een vorm van intimidatie en onfatsoen die ik veel zal tegenkomen. Het is me direct duidelijk: leiderschap, zelfs van hun eigen bevelvoerder en commandant, wordt hier niet geaccepteerd.”

Schaap laat zien wat er nodig is om van een disfunctionerende organisatie weer een ‘normale’ organisatie te maken, wat bij de Amsterdamse brandweer (die volgens hem een verwaarloosde, verweesde en verwende organisatie is met een verziekte en verrotte cultuur) geen geringe opgave was/is.

3 Tom Peters & Robert Waterman – In search of excellence

Ooit was het ontwerpen van een organisatie vooral een zaak van het kiezen van de juiste structuur met aandacht voor de verhouding direct en indirect personeel, voor rapportage lijnen, span of control etc. Hoe anders werd het toen er in 1981 twee boeken verschenen waar het over méér dan structureren ging.

Op zoek naar een ordeningsmodel voor het beschrijven van organisaties, hebben de McKinsey consultants Peters en Waterman samen met de wetenschappers Pascale & Athos (die het model gebruikten voor hun boek ‘De filosofie van het Japanse management’), het 7S model geconstrueerd. Peters en Waterman hebben het model gebruikt bij hun onderzoek naar de kenmerken van excellente (Amerikaanse) organisaties.

Het 7S-model onderkent zeven factoren die worden geclassificeerd als ‘harde’ en ‘zachte’ elementen. Harde elementen (strategy, structure, systems) zijn volgens de auteurs gemakkelijk te beïnvloeden door het management, terwijl zachte elementen (staff, style, shared values, skills) ongrijpbaarder zijn. Over wat zij “hard en zacht” noemen zijn heel wat debatten gevoerd, (zie het boek “Meesterlijk Organiseren” van Kor, Wijnen en Weggeman).

Excellente organisaties worden ondermeer gekenmerkt door Actiegerichtheid, Klantgerichtheid en Autonomie & Ondernemingsgeest. Thema’s die niet alleen in in 1982 speelden maar blijkbaar van alle tijden zijn, want ook vandaag staan ze nog op de agenda van veel organisaties. Een deel van het boek gaat over het omgaan met onzekerheid en de beperkingen van het rationele denken (thema’s die ook terugkomen in het boek van Pascale & Athos).

4 Henry Mintzberg – Mintzberg over management

Sommige boeken van Henry Mintzberg zijn niet erg toegankelijk. Dat zag hij zelf ook in en heeft daarom de essentie van twee van zijn boeken over management en organisatie in 1989 samengevoegd, bewerkt en aangevuld met nieuw materiaal.

Het eerste deel van het boek is gebaseerd op Mintzberg’s boek “The Nature of Managerial Work” uit 1980. Zijn inzichten over management zijn vandaag nog net zo relevant als toen. Zo ontkracht hij een aantal mythes over het werk van de manager en laat hij zien wat managers nu echt doen.

Het tweede deel is de bewerking van zijn bekendste boek “Structuring of organizations” uit 1979. Kernboodschap is dat er is niet één beste manier van structureren  is. Zo is de structuur van de organisatie ondermeer afhankelijk van de omgeving waarin de organisatie functioneert, de tijdsgeest en het primaire proces van de organisatie.

Mintzberg ‘boetseerde’ uit bestaande theorieën een nieuw en samenhangend structureringsmodel, bestaande uit vijf coördinatiemechanismen (bijvoorbeeld direct toezicht en onderling overleg), vijf onderdelen van de organisatie (waaronder de strategische top en uitvoerders van het primaire proces) en vijf configuraties (zoals de eenvoudige ondernemers structuur  en de adhocratie).

5 Paul Hersey – Situationeel leidinggeven

Elke paar jaar worden we geconfronteerd met weer een nieuwe opvatting over wat DE beste stijl van leidinggeven is. Ik kan me boos maken over deze normatieve opvattingen, want het suggereert dat er één beste stijl van leiding geven is. En die bestaat eenvoudig niet!

Al jaren ben ik een aanhanger van de school van ‘Situationeel Leidinggeven’, bekend geworden door de boeken van Hersey en Blanchard. Uitgangspunt bij situationeel leidinggeven is de taak die de medewerker gaat uitvoeren. De ene taak kan de medewerker zelfstandig uitvoeren omdat hij er veel ervaring in heeft, een andere taak is volledig nieuw en daar past een andere stijl van leidinggeven bij, en alles wat ertussenin zit. Het wordt wel de ’taakvolwassenheid’ genoemd.

De leidinggevende moet per taak de behoefte aan leiding inschatten en daar vervolgens zijn eigen gedrag op aan passen. De leidinggevende kan per taak en per medewerker, kiezen uit vier leiderschap gedragingen c.q. stijlen: instrueren, overtuigen, overleggen en delegeren. Vanuit deze redenering gezien schuilt er dan ook niets onrechtvaardigs in het verschillend behandelen van medewerkers.

6 Joep schrijvers – Hoe word ik een rat?

Toen ik het boek ‘Hoe word ik een rat – de kunst van het konkelen en samenzweren’ van een collega kreeg, vroeg ik mij af of de gever vond dat ik het boek moest lezen omdat ik naïef was of omdat ik misschien te veel politiek (‘rattig’) gedrag vertoonde (wat ik mij absoluut niet kon voorstellen, maar toch …).

Het in 2002 geschreven boek is vandaag nog net zo leesbaar en relevant als twintig jaar geleden! Na lezing herken je de manieren waarop ‘ratten’ te werk gaan, door bijvoorbeeld te roddelen, lobbyen, ondermijnen en lekken. Het boek ontmaskert de ‘braaftaal’ die in organisaties gebruikt wordt en waar men spreekt over zingeving, daadkracht en missie.

Als je door Schrijvers’ ogen naar taal en het gedoe in organisaties kijkt, liggen sarcasme en nihilisme op de loer. Er staat ondermeer een fraaie instructie in het boek over hoe ‘de waarheid te liegen.’ In het boek staat zelfs een testje om inzicht te krijgen in je eigen ‘rattigheid’. Het boekje eindigt met de conclusie dat dat wij ‘ratten’ zijn, omdat we willen overleven.

7 Spencer Johnson – Wie heeft mijn kaas gepikt?

Als je ‘Wie heeft mijn kaas gepikt’ krijgt dan is er één ding zeker: het is de vooraankondiging dat er binnenkort wat bij jou in de organisatie gaat veranderen. Het is immers een boek dat veel mensen -sommigen zelfs meerdere keren- cadeau hebben gekregen van hun werkgever bij een reorganisatie. De stille hint: stop met hunkeren naar vroeger, wees flexibel en beweeg.

Het verhaal gaat over de belevenissen van twee mini mensjes en twee muizen die in een doolhof wonen waar altijd voldoende kaas is. Maar van de een op de andere dag is het er niet meer. Het verhaal beschrijft de reacties op deze verandering van vier hoofdrolspelers. Tussen de bedrijven door leren de minimensen en de muizen de waarde van wijsheden als

• De angst, die je zelf vergroot door erover te piekeren, is erger dan de feitelijke omstandigheden,
• Als je de dingen anders ziet, ga je ze ook anders aanpakken,
• De grootste belemmering van verandering ligt in jezelf; het helpt niks als jij zélf niet verandert en als laatste
• Je zal beloond worden als je de angst overwint en van het avontuur gaat genieten. Oh ja, Kaas staat voor iets wat je belangrijk vindt en waarvan je bang bent het te verliezen.

Kaas staat voor die dingen die je belangrijk vindt en bang bent te verliezen.

8 Fred Lee – Als Disney de baas was in uw ziekenhuis

Verschillende keren heb ik congressen bijgewoond die werden gehouden in Walt Disney World in Orlando. Tussen de lezingen door liep ik ook wel eens door de attractieparken. Elke keer opnieuw werd ik verrast door de vriendelijkheid van de medewerkers (cast members). Zo beantwoorden vragen  bijvoorbeeld alsof je de eerste bent die ze stelt.

De Disney filosofie is volgens Fred Lee ook toepasbaar in ziekenhuizen. In ziekenhuizen verwacht de patiënt in eerste instantie natuurlijk vakbekwaamheid. Maar dat is volgens Lee niet genoeg. Het is bewezen dat aandacht het genezingsproces versnelt of bij afwezigheid, vertraagt. Het zijn de spontane, onverwachte en onvergetelijke momenten die de genezing bevorderen. Zo maakt hoffelijkheid  deel uit van het verwachtingspatroon van de patiënt en dat hoor je terug te zien in het gedrag van het personeel.

Lee adviseert de bevoegdheid om ‘ja te zeggen’ te decentraliseren. Hij stelt dat autonomie en beslissingsbevoegdheid cruciale factoren zijn om je beste personeelsleden te behouden. Door je baas ‘gemicromanaged te worden’ is volgens hem dé manier om getalenteerde mensen te verliezen.

9 Joris Janssen, e.a. Green on – De leukste en meest productieve manier van werken

In Green-on! worden de principes en hun toepassing van organiseren volgens de principes van Holacratie helder beschreven. Uitgangspunt is dat structureren rond functies passé is. Het gaat nu om het organiseren rondom rollen en de daarbij behorende coördinatie mechanismen en besluitvormingsprincipes.

De nieuwe wijze van werken is gebaseerd op zestien leiderschapsprincipes die het boek helder beschrijft en geconcretiseerd worden in het voorbeeld van de organisatieverandering bij de app-ontwikkelaar Luscii Healthtech.

Zo hebben ze bijvoorbeeld de functie van manager opgeheven. De taken van een manager hebben ze opgedeeld in rollen en die zijn vervolgens verdeeld onder een aantal collega’s die deze managementtaken naast hun ‘eigen’ werk doen. Bij elke rol horen duidelijke bevoegdheden voor het zelfstandig nemen van beslissingen. Hierdoor zijn vergaderingen met veel mensen zo goed als overbodig geworden.

10 Colin Bryar & Bill Carr – Working Backwards

Dit boek staat op de lijst omdat ik benieuwd was naar de principes achter de grootste digitale winkel ter wereld. Working Backwards is een boek dat is geschreven door managers voor managers. De auteurs zijn ex-managers van Amazon, die een belangrijke rol vervulden in de beginjaren van Amazon.

Volgens Bryar en Carr is het succes van Amazon niet bereikt door de genialiteit van één individu, maar is ontstaan doordat medewerkers een reeks principes en processen consequent toepassen. Het boek is een aanrader voor leidinggevenden die klantgerichtheid (Amazon spreekt zelfs over een obsessie) willen bevorderen en tegelijk operational excellence binnen hun organisaties willen stimuleren.

In de loop van de jaren zijn er binnen Amazon veertien leiderschapsprincipes ontwikkeld. De belangrijkste is wel: Zorg dat er bij iedereen een “klantobsessie” aanwezig is wat ondermeer tot uitdrukking komt bij besluitvorming waar jee discusiee begint met de wensen van de klant. En in plaats van een ‘business case’, schrijft de inbrenger van het idee een prospectus waarin staat wat de klant beter wordt van het voorstel.

Tot slot nog wat gemoraliseer

Welk type boek je ook leest, en of het boek je informeert, verbaast of ergert, in elk boek staat wel één pareltje. Soms moet je door heel veel woorden heen om die te vinden. Maar in elk boek zit wel een aanknopingspunt om verder te denken over jezelf en je werk.

zie ook: https://www.managementboek.nl/boekenlijst/474/Rudy_Kor/De_boekenlijst_van_een_veellezer