Toen wij (Marianne Donker &  Rudy Kor) lazen dat Professor Erik de Haan een boek had geschreven met de intrigerende titel “Wat werkt in coaching?” waren we benieuwd naar het antwoord. De Haan heeft wetenschappelijke publicaties over de effecten van coaching geanalyseerd. De conclusie van zijn onderzoek is kort samengevat: er zijn voldoende studies die aantonen dat coaching werkt en dat er enig inzicht is in wat de (bepalende) rol van de coach respectievelijk van de coachee is. En hij vond weinig bewijs of de relevante omgeving er beter van is geworden.

De relatie doet er toe 

Er zijn volgens De Haan heel wat controverses over (onderzoek naar) coaching, bijvoorbeeld de betrouwbaarheid van vragenlijsten voor effectmeting, de mate van generaliseerbaarheid van de onderzoeksresultaten en wat nu wel en niet onder coaching verstaan wordt. De lezer die verwacht dat De Haan in ieder geval duidelijk maakt wat coaching nu precies is, raakt teleurgesteld. Hij gebruikt voor verschillende vormen van begeleiden de term (executive) coaching.

In het boek staat de analyse van meer dan honderd kwantitatieve onderzoeken naar de effectiviteit van werkgerelateerde en (executive) coaching.Deze onderzoeken  geven antwoord op drie vragen: (1) Werkt coaching? (2) Zo ja, voor wie werkt het dan vooral? En (3) En wat levert coaching eigenlijk op voor de coachees, degenen aan wie zij leiding geven, en hun organisaties? De relatie en reputatie tellen

Het belangrijkste werkzame bestanddeel van coaching is de “positieve relatiekwaliteit” tussen coach en coachee waarbij onderling vertrouwen en overeenstemming over taken en doelen helpt.

De coachee doet er toe

Wat voor de coach het verschil maakt is zijn reputatie, zijn vaardigheid om positieve relaties met de coachees te creëren, het gebruik van positieve oplossingsgerichte technieken en een dominant vriendelijke houding. We vroegen ons wel af wat het lot is van de coach die (nog) geen reputatie heeft, en natuurlijk is het ook de vraag wat de coach kan doen om een reputatie op te bouwen.

Niet alleen de kenmerken van de coach zijn bepalend voor het succes van het coaching proces, ook kenmerken van de coachee leveren een bijdrage aan het positieve  effect van coaching. Volgens De Haan gaat het dan om kenmerken zoals openheid, gevoel voor eigenwaarde, emotionele stabiliteit, extraversie, zorgvuldigheid, motivatie, ambitie en gevoeligheid in het persoonlijk contact. We vroegen ons wel af wat het lot is van mensen die niet aan deze persoonskenmerken voldoen.

De methode doet er minder toe

Opvallend uit de analyses is dat de coaching’s methode of techniek, zoals bijvoorbeeld GROW, oplossingsgericht, systeem-psychodynamisch, Gestald e.d., er nauwelijks toe doet. Het lijkt erop dat, als een coachee baat heeft gehad bij de coaching, deze bijna alle vormen van gedrag en technieken van de coach waardeert. Andersom als het minder goed uitpakt voor de coachee, wordt alles wat de coach gedaan heeft als minder nuttig ervaren.

De Haan concludeert dat er voldoende bewijs is dat coaching effectief is. Zo melden coachees in diverse studies minder spanning en prikkelbaarheid, toename van emotionele stabiliteit, zorgvuldigheid voorzichtigheid en verantwoordelijkheidsbesef. Hierbij plaatst De Haan wel een kanttekening dat veel van de verbeteringen gemeld zijn door de coachees zelf. Het verbaasde De Haan dat er zo goed als geen studies waren die aandacht besteedden aan de vraag wat de relevante omgeving van de gecoachte nu gemerkt had van gedragsverandering.

 En nu maar wachten op een populaire versie

In de inleiding roept De Haan de coaches op om goed gebruik maken van de productie van de ‘noest werkenden en gewetensvolle onderzoekers.’ Het is de vraag of de doelgroep van coaches het boek van kaft tot kaft gaat lezen. Daarvoor is het te ontoegankelijk en ligt er te veel nadruk op onderzoeksmethoden en het vergelijken van studies. Ondanks de relevantie van het onderwerp, is het ook voor managers, als consument van coaching en/of als verwijzer, een ontoegankelijk boek. Het boek is vooral een wetenschappelijke verhandeling (vooral over de meetbaarheid van coaching), met een toon en diepgang die niet zou misstaan bij een proefschrift. En zo ziet de opmaak van het boek (glimmend papier en veel zwarte tekstpagina’s) er eigenlijk ook wel uit. Er is nu een relevant boek voor wetenschappers. Het wachten is op een boek met een aanpak en schrijfstijl die beter past bij de doelgroep van coaches, coachees en managers.