Het boek ‘Storing’ maakte deze lezer, door de opsomming van negen denkfouten, eerst wat somber. Zoals een goede auteur betaamt, behandelt Sibony in in de rest van het boek technieken voor betere beslissingen waardoor er weer hoop aan de horizon gloorde. Olivier Sibony (binnenkort komt het boek uit dat hij met Sibony, Kanhneman, groepsdenken, beslissen, besluitvorming, denkfouten,  schreef) is hoogleraar en ex-McKinsey managementconsultant. Sibony heeft een leerzaam en praktisch toepasbaar boek voor managers geschreven. Eigenlijk is het net zo relevant voor iedereen die op het punt staat om een besluit te nemen. Zo is zijn er minimaal de hoofdstukken vijf en zes verplichte literatuur voor projectmanagers en hun opdrachtgevers.

Denkfouten kun je alleen als organisatie overwinnen

De centrale boodschap van Sibony is dat je de valkuilen van cognitieve vooringenomenheid kunt vermijden door een effectieve besluitvormingsarchitectuur in de organisatie te creëren. Hiermee doelt Sibony op een systeem van technieken en processen, die gebruikmaken van collectieve intelligentie om leiders te helpen de best mogelijke beslissingen te nemen. Want hij gelooft niet dat we onze denkfouten als individu kunnen overwinnen, ‘maar organisaties kunnen onze tekortkomingen compenseren. Zij kunnen ons voor keuzes plaatsen die minder bevooroordeeld en rationeler zijn dan onze individuele beslissingen zouden zijn.’

Drie delen, zestien hoofdstukken en driehonderd pagina’s

Het boek bestaat uit drie delen, waarbij Sibony in deel een, ‘De negen denkfouten’, beschrijft waar het allemaal mis kan gaan bij beslissingen. Fouten zoals beslissen door je te baseren op imitatie (doen als Steve Jobs), vertrouwen op intuïtie (‘Dit heb ik eerder meegemaakt’) of groepsdenken (‘Iedereen doet het’). Sibony heeft een toegankelijke manier van schrijven, maar soms raakte ik de draad kwijt door de grote hoeveelheid voorbeelden en doorverwijzingen naar andere denkfouten.

In deel twee, ‘Beslissen hoe te beslissen’ beantwoordt hij ondermeer vragen zoals: zijn cognitieve denkfouten de wortel van alle kwaad, kunnen we onze eigen denkfouten overwinnen? Wat ik verwarrend vond is dat Sibony de negen denkfouten (hier en daar aangevuld met aanverwante denkfouten) eerst in 139 pagina’s apart behandelt, om daarna in deel twee te beginnen met een groepering van de negen denkfouten in ‘vijf families’, een ordening die voor mij niet had gehoeven.

Het korte deel drie, ‘De beslisarchitect’, bestaat uit drie korte hoofdstukken met daarin ondermeer aandacht voor de dialoog en een oproep om de eigen besluitvormingsprocessen en -cultuur te wijzigen (maar ja, daar moet je wel eerst een besluit over nemen……).

De lezer kan toetsen hoe veel denkfouten hij in het verleden gemaakt heeft

De lezer die denkt dat hij de meeste van de vierentwintig (!) denkfouten wel (onder)kent, kan zijn kennis eenvoudig toetsen door de lijst die in bijlage 1 staat door te nemen. Om een paar te noemen: de kampioensbias, zelfoverschatting, onrealistisch optimisme, het referentie-effect, verliesaversie, groepsdenken, zelfbedieningstendens en de omissiebias. Eigenlijk raad ik elke lezer om na de inleiding meteen naar bladzijde 263 te gaan waar deze lijst staat. Deze lijst is ook een mooie samenvatting van het boek.

De lijst van vierentwintig bevat zowel de Nederlandse als de Engelse term, de definitie en de pagina waar de term wordt toegelicht. Laat ik als illustratie van de opzet de kampioensbias (champion bias) overnemen: ‘Definitie: We geven te veel gewicht aan de reputatie van de boodschapper in vergelijking met de waarde van de informatie die hij brengt, zie bladzijde 29’.

Veertig technieken voor betere besluitvorming

In bijlage twee staan veertig (!) technieken voor betere besluitvorming, die zijn gegroepeerd naar technieken om de dialoog op gang te brengen, technieken om divergentie te stimuleren en technieken om een flexibele besluitvormingsdynamiek te bevorderen. Het zijn technieken die je volgens Sibony niet moet zien als gewoontes die je je zo snel mogelijk eigen moet hebben gemaakt. Zijn advies is om die technieken eruit te selecteren die effectief zijn voor de eigen organisatie.

Lees dit boek als je op het punt staat een vreselijke fout te maken

Om de Amerikaanse titel te parafraseren, Je zou een vreselijke fout maken als je dit boek laat liggen omdat de kaft en de vreemde titel je niet zo aanspreken. De beeldspraak van de TV met storing op de kaft ontgaat me net als de titel. Het gaat immers niet over storingen maar om het nemen van betere beslissingen.

Achter in het boek staan een uitgebreide bronvermelding wat verder lezen makkelijk maakt en ook heeft het boek een index die het opzoeken van bepaalde onderwerpen vergemakkelijkt. Door de redelijk korte hoofdstukken met heldere tussenkoppen en door de prettig leesbare schrijfstijl van Sibony is het boek geworden, waar de lezer wel even voor moet gaat zitten, want er staat veel in! Ook al is niet alles nieuw, hij geeft een mooi overzicht.

Sta je op het punt een vreselijke fout te maken, lees dan vooraf dit boek. Het gevaar is wel dat je verlamt door de strategische denkfouten die in het boek staan. Of, zoals het in het boek theoretisch wordt geduid, dat je bevattelijk wordt voor de status quo bias, wat wil zeggen: ‘we vinden het gemakkelijker om geen beslissing te nemen dan om wel een beslissing te nemen’. Sibony haalt uit de huidige kennis over gedragseconomie en cognitieve psychologie veel bruikbare instrumenten om effectieve beslissingen te nemen in het bedrijfsleven en daarbuiten. Je merkt dat Sibony zijn ‘huiswerk’ heeft gemaakt en een mooi overzicht heeft gemaakt uit de klassieke en nieuwe theorieën en de bruikbaarheid hiervan illustreert aan de hand van concrete besluitvormingen processen.

Storing – 9 denkfouten bij het nemen van strategische beslissingen, Olivier Sibony, Business Contact, 2020

Vertaald uit het engels: You’re about to make a terrible mistake, Little brown, 2020