In mijn gesprekken met kantoorarbeiders komt altijd wel een keer het onderwerp het ‘thuiskantoor’ aan de orde. Al jaren wordt er gesproken over wel/niet thuiswerken. In het vorig decennium waren er organisaties als het Amerikaanse Yahoo waar het medewerkers zelfs verboden werd om thuis te werken. Het management vond dat de onderlinge en spontane interactie die creativiteit bevorderend zou werken, onmogelijk werd als mensen een groot deel van de tijd niet op kantoor aanwezig waren. Vanaf maart 2020 is het geen vraagstuk meer of er nu (januari 2021) wel/niet thuisgewerkt mag worden: overheden hebben het organisaties gewoon min of meer opgelegd. De tijd zal leren of de creativiteit en sociale cohesie er onder te lijden hebben gehad.

PTS wordt DE communicatiestijl van de hoofdarbeider

Vroeger liepen hoofdarbeiders naar hun collega’s of als dat niet kon Facetimden of Skypten ze om wat te vragen of om te overleggen. Daar is opeens Zoom/Team voor in de plaats gekomen. En niet incidenteel, nee het is het communicatiemiddel geworden. En waarom niet, voor het uitwisselen van concrete zakelijke informatie en agenda-overleg werkt de PTS communicatievorm prima (PTS = praten-tegen-scherm).

Is thuiswerken is voor sommige mensen en sommige werkzaamheden (niet) productiever 

Ik twijfel ik heftig aan de veelgehoorde opvatting dat je thuis heel productief bent als het gaat om denken en schrijven want thuis zou je minder afgeleid worden. Dat geldt misschien voor de kleine groep mensen die een eigen goed geïsoleerde werkkamer heeft en die daar in stilte kan werken zonder afgeleid te worden door bijvoorbeeld de Zoom/Teams vergadering van een huisgenoot in een andere kamer.

Voor creatieve processen komen mensen nog het steeds het liefst naar een locatie (kantoor?) waar ze elkaar fysiek ontmoeten. Nu komen we nog naar een kantoor voor het delen van het delen van kennis die nog niet is gecodificeerd en om te socialiseren (hoe ziet hoe ziet virtueel socialiseren er eigenlijk uit) maar ook om gewoon te werken met goede faciliteiten en om professionele isolatie te voorkomen.

1200 Medewerkers managen met een handboek van 10.400 pagina’s

Er zijn organisaties die al lang werken zonder een kantoor. Leerzaam is om de website te kijken van het softwarebedrijf GitLab dat met ruim 1200 medewerkers zo goed als volledig kantoor-loos werkt. Toen ik op hun site keek zag ik wel dat ze daar werken met een handboek dat uitgeprint zo’n 10.400 pagina’s telt. Het wordt er dus ook niet echt eenvoudiger op ( https://about.gitlab.com/handbook/)

Hybride is soms thuis en soms op kantoor 

McKinsey voorspelt dat daar waar het mogelijk is, hoofdarbeiders (ze spreken over professionals) soms op kantoor hun werk doen en soms thuis of in een Starbucks. McKinsey heeft deze aanpak gelabeld als ‘hybride werken’ en de ‘hybride organisatie’. Ze geven verder geen definitie van hybride. Het uit de biologie afkomstige begrip werd tot voor kort in de organisatiekunde vooral gebruikt voor non-profitorganisaties die het grootste deel van hun inkomsten uit subsidies verkregen en een deel uit inkomsten uit de vrije markt.

Hybride is niet de optelsom van thuiswerken en kantoorgebonden werken

Ik vond een definitie van de hybride organisatie in het boek van Jeroen Busscher (‘Leidinggeven in de hybride organisatie’). Hij omschrijft de hybride organisatie als: ‘dat wat we thuis doen en dat wat we op het kantoor doen ineen.’ Volgens hem is de hybride organisatie niet de oude situatie plus de nieuwe situatie, ze is iets volstrekt anders. Wat dat precies is moet ieder voor zich uitvinden.

Hij tekent er wel bij aan dat thuis niet thuis hoeft te zijn, maar dat we thuis moeten zien als niet-op-kantoor’. En kantoor hoeft niet noodzakelijkerwijs kantoor te zijn. Nu weet ik dan wat het niet is, maar wat het wel is blijft nog vaag, ook verduidelijkt Busscher het kantoor door ter zeggen dat deze plek meer ‘evenementeus’ gaat worden, een inspirerende omgeving voor creativiteit, voor ontmoeten en het vormen van een gemeenschap. Voor deze Groningen is ‘evenementeus’ een moeilijk vatbaar begrip. Maar de tijd zal het leren.

Hoe ziet hybride organiseren eruit en hoe succesvol PTS?

Laat ik je afsluitend twee vragen meegeven. De eerste vraag is hoe gaat volgens jou de hybride organisaties eruitzien: de hybride organisatie, hybride werken en hybride leidinggeven? De tweede vraag haal ik uit het boek van J. Kramer (‘Werk heeft het gebouw verlaten, 2020). Nog te vaak benaderen we online meetings als live meetings die we in een schermpje proberen na te bootsen, terwijl PTS echt een andere manier van communiceren is. De vraag is dan welke regels en vaardigheden zijn nodig om PTS succesvol toe te passen?