Een boek met een relevante boodschap voor managers, is niet automatisch een managementboek

De lezer hoeft niet alle 450 bladzijden te lezen

Ik heb het boek Ruis van Kahneman, Sibony, Sunstein gelezen omdat ik benieuwd was naar de nieuwe ideeën van deze drie auteurs van wie ik al eerder met veel plezier boeken heb gelezen. De titel ‘Ruis’ was niet echt uitnodigend, de subtitel wel: ‘waarom we zo vaak verkeerde beslissingen nemen en hoe we dat kunnen voorkomen’. Na zo’n pagina of zestig, met definities, theorie en voorbeelden, was de boodschap wel duidelijk. En ik had nog ruim vierhonderd pagina’s te gaan….. Maar wie zegt dat je voor een paar goede ideeën het hele boek moet lezen? Zo geven de auteurs lezers die voornamelijk geïnteresseerd zijn in praktische mogelijkheden om ruis te verminderen, het advies om de delen drie en vier over te slaan en direct deel vijf te gaan lezen (!).

Managers onderschatten de effecten van ruis

Een voorbeeld van ruis is het verschil in uitspraken van rechters voor dezelfde overtreding. Zo zou ik dezelfde gevangenisstraf moeten krijgen voor een bepaald delict, ongeacht welke rechter mijn zaak behandelt met welk humeur, maar blijkt dat vaak niet zo te zijn. Uit onderzoek blijkt dat als een rechter een goed humeur heeft, het oordeel milder uitvalt dan als dat niet het geval was. De auteurs geven in hun boek een eindeloze hoeveelheid voorbeelden van onzorgvuldige besluitvorming, waarbij het hun ervaring is dat de meeste managers de negatieve effecten van ruis op de besluitvorming in hun organisatie onderschatten.

Ons denken is nog steeds feilbaar

Het is alweer even geleden (2011) dat het boek ‘Ons feilbare denken – thinking fast en slow’ verscheen en in korte tijd een standaardwerk werd. Kahneman nam de lezer mee in de populairwetenschappelijke aspecten van (on)logisch denken en illustreerde dit met een grote hoeveelheid voorbeelden. ‘Ruis’ heeft de zevenentachtigjarige Kahneman geschreven met twee medeauteurs, wat de leesbaarheid van het boek niet heeft vergroot. Het zijn niet de eersten de besten die ruim vierhonderd pagina’s besteden aan bias en vooral aan ruis. Zo ontving Kahneman een Nobelprijs voor zijn werk als gedragseconoom, Sunstein is een Harvard-professor op het gebied van nudges en Sibony is een ex-McKinsey medewerker die nu als hoogleraar zich heeft gespecialiseerd in besluitvorming. In 2021 verscheen zijn boek ‘Storing – 9 denkfouten bij het nemen van strategische beslissingen’.

Ruis, bron van variabiliteit in oordeelsvorming

Voor diegenen bij wie de elementaire begrippen uit de statistiek en de verzamelingenleer zijn weggezakt, volgen hieronder een paar korte toelichtingen op het begrip bias en ruis. Volgens Van Dale is ruis een verzamelterm voor storingen in de communicatie; of een storend geluid dat niet ophoudt. Kahneman c.s. definiëren ruis ‘als de ongewenste variabiliteit in beoordelingen van identieke problemen’. Bias is volgens het woordenboek een neiging, tendens, vooroordeel, vooringenomenheid, systematische vertekening of ‘de ingenomenheid voor of tegen iets of iemand’. De auteurs adviseren om het woord bias voor specifieke en aanwijsbare fouten te reserveren, ‘en voor de mechanismen waardoor ze worden geproduceerd’.

Veel voorbeelden

De eindeloze hoeveelheid voorbeelden, en de vele technische redeneringen, maken het lezen er niet eenvoudiger op. Ook al spreken ze in het hele boek over het werk van besluitvormers en managers, het blijft onduidelijk voor wie het boek nu eigenlijk echt is geschreven. Ze willen dan wel managers helpen betere beslissingen te nemen, maar daarvoor gaat dit boek wel erg diep in op maar één aspect van besluitvorming. Eén van de coauteurs van dit boek, ‘Storing’ van Oliver Sibony, heeft een breder boek geschreven waarin hij zich duidelijker richt tot managers. En ook daarin wordt aandacht besteed aan bias en andere cognitieve denkfouten.

Aandacht voor verschillende thema’s 

De zes delen van het boek bevatten boeiende thema’s zoals het verschil tussen ruis en bias; de aard van het menselijk beoordelingsvermogen;  de voordelen van regels, formules en algoritmes; de psychologie van de mens en de belangrijkste oorzaken van ruis; de praktische vraag hoe je je oordeel kunt verbeteren en inschattingsfouten kunt voorkomen; het bepalen van het juiste ruisniveau.

Een boek met veel methodische teksten  

De auteurs gaan helaas maar zijdelings in op de rol van AI en de grote invloed van fake-news, als veroorzakers van bias en ruis. En een andere kanttekening is dat ik vaak had het gevoel had dat ik een methodologie boek voor  studenten zat te lezen. Daar passen redeneringen als deze: ‘Intra-persoonlijke variabiliteit is theoretisch iets anders dan de stabiele interpersoonlijke variabiliteit (…), maar het is moeilijk deze bronnen van variabiliteit uit elkaar te houden. Onze naam voor de variabiliteit die het gevolg is van tijdelijke effecten is gelegenheidsruis.’

De negatieve effecten van ruis

Kahneman, Sibony, Sunstein zijn erin geslaagd het belang van ruis te verhelderen en de negatieve effecten van ruis op de besluitvorming in organisaties duidelijk te maken. De drie auteurs geven op verschillende plekken in het boek aanbevelingen om het ruis-niveau in besluitvormingsprocessen te verminderen en daar waar dat niet lukt, om er bewuster mee om te gaan. De drie auteurs hebben een aantal nuttige inzichten te delen, al had dit voor managers best leesbaarder en in minder pagina’s gekund. Voorgaande leidt tot de conclusie dat een boek met een nuttige boodschap voor managers (zoals in dit geval) niet automatisch een managementboek is.

Kahneman, Sibony, Sunstein. Ruis – waarom we zo vaak verkeerde beslissingen nemen en hoe we dat kunnen voorkomen. .Nw Amsterdam 2021. (Noise: A Flaw in Human Judgment)

Oh ja,  Denkproducties heeft Kahneman verleid om op 21 september over uit Ruis te spreken. Hij doet dit vanuit een studio in New York. Aansluitend spreken Ben Tiggelaar, Margriet Sitskoorn en Sanne Blauw over Kahneman’s theorieën.  Dat kan best wel eens een leerzame middag worden, denk ik.

 

Ter verduidelijking van bias en ruis volgen hieronder een paar voorbeelden. Gemakshalve heb ik deze overgenomen uit een artikel van Kahneman c.s. gepubliceerd in de HBR – oktober 2016.

Over NOISE: 

VARIABILITY ACROSS OCCASIONS Type of noise: Decisions vary when the same case is presented more than once to the same individual. Examples: A hiring officer’s judgments of a file are influenced by her mood or the quality of the previous applicant. Corrective actions: Algorithms to replace human judgment, Checklists that encourage a consistent approach to decisions.

VARIABILITY ACROSS INDIVIDUALS Type of noise: Professionals in the same role make different decisions. Examples: Some individuals are generally more lenient than others; Some individuals are more cautious than others. Corrective actions: Algorithms to replace human judgment; Frequent monitoring of individuals’ decisions; Roundtables at which differences are explored and resolved; Checklists that encourage a consistent approach to decisions.

Over BIAS:

GENERAL Type of bias: The average judgment is wrong. Examples: Planning fallacy; Forecasts of outcomes are mostly optimistic; Excessive risk aversion. Corrective actions: Continual monitoring of decisions; Guidelines and targets for the frequency of certain outcome.

SOCIAL Type of bias: Discrimination occurs against—or for—certain categories of cases. Examples: Frequent denial of credit to qualified applicants from certain ethnic groups: Gender bias in assessments of job performance. Corrective actions: Monitoring statistics for different groups; Objective and quantifiable metrics; Open channels for complaints; Guidelines and training.

COGNITIVE Type of bias: Decisions are strongly influenced by irrelevant factors or insensitive to relevant ones. Examples: Excessive effects of first impressions; Effects of anchors (such as an opening offer in negotiation); Myopic neglect of future consequences.