Ik ben een tribaal wezen – over goeroeïsme en territoriumdrift

Ik ben een tribaal wezen – over goeroeïsme en territoriumdrift

Ik ben een fan van de schrijfsels van Japke-d. Bouma, waaronder haar ‘Gids voor de kantoor jungle’. Ze verrast me vaak met haar originele blik op zaken die ik als ‘gewoon’ heb geaccepteerd. Hetzelfde gevoel kreeg ik toen ik zat te lezen in het boek Tribaal kantoorgedoe van Danielle Braun. Schrijft mevrouw Bouma vanuit de blik van de kantoorarbeider en mede-slachtoffer van het kantoorleven, mevrouw Braun schrijft met een antropologische blik op ons kantoorgedoe.

Blijkbaar is voor een antropoloog het identiteitsbepalende en organiserende principe van groepen mensen de tribe (ookal laat ze in dit boek in het midden wat nu precies een tribe is). Mijn kennis van de antropologie is zo beperkt, dat ik dit uitgangspunt niet kan beoordelen. De betogen en waarnemingen van Danielle Braun zijn in zichzelf consistent en leesbaar opgeschreven en geven op een originele wijze inzicht in ons kantoorgedoe.

Een confrontatie met onze beperkte rationaliteit

Had Ab Dijksterhuis in zijn boek ‘het slimme onbewuste’ zo’n 240 pagina’s nodig om ons te confronteren met onze beperkte rationaliteit, Braun doet dat in minder dan de helft: ‘We willen zo graag verlicht zijn, democratisch, rationeel, meelevend, open en transparant. Dat zijn we echter nog maar heel kort. We zijn homo sapiens. Tribale wezens.’ En in kantoorpanden nemen we ons tribale wezen mee. Al doen we volgens haar ons best dat te onderdrukken. En zo te lezen, doen we dat volgens haar niet altijd even succesvol. Ik bleef na lezing van het boek wel zitten met de vraag wat nou de definitie is van een tribaal wezen.

Het schijnt dat elke organisatie een chief aan de top moet hebben

Ik moest als organisatiekundige wel even fronsen bij Braun haar stelling dat we, als het erop aankomt, altijd en overal de piramidestructuur terugzien als organiserend concept, met een chief aan de top. Stamhoofden en familieoudsten in het midden. En jagers en verzamelaars daaronder. Magiërs ter ondersteuning. Ze zegt het zonder aanhalingstekens en dan denk ik dat het letterlijk bedoeld is en niet metaforisch. Verwarrend want Mintzberg onderkent in zijn standaardwerk ‘Structureren van organisaties’ deze indeling niet.

De druk om autonoom te moeten zijn in plaats van te mogen

Braun neemt regelmatig stelling tegen een aantal verworvenheden van onze moderne tijd zoals de maatschappelijke druk om autonoom te zijn. Volgens haar verliest de samenleving tribale structuren en dat levert een aantal venijnige symptomen op zoals keuzestress, eenzaamheid, vervreemding, indentiteitshype en verwarring.

Het lijkt er volgens haar op dat we niet autonoom mogen zijn, maar dat we autonoom moeten zijn, autonomie is dwangmatig geworden. En met toegenomen autonomie verliezen we tribale veiligheid. Omdat we de eigen tribe – en daarmee de eigen identiteit – zijn kwijtgeraakt, zoeken we ter compensatie een eigen identiteit die dan vervolgens enorm opgeblazen wordt. We zijn gaan clusteren, met andere homo’s, hoogbegaafden, dialoogvoerders, aseksuelen, veganisten, boze boeren, Greta Thunberg-marcheerders, trouwstoettoeraars of slavernijherdenkers.

Over hiërarchie, seks op de werkvloer en goeroeïsme 

Op een luchtige wijze stipt Braun een waaier aan onderwerpen aan: de cultuur bij de politie en brandweer (een sterke cultuur is een plus en tegelijk een beperking); vrouwenquota (zorg vooral voor een vrouwvriendelijke cultuur); zelfsturing (we haten hiërarchie, we houden ervan, en kunnen niet zonder); seks op de werkvloer (seks is overal dus ook daar); goeroeïsme (we maken van onze feilbare rolmodellen onfeilbare goeroes); vermoederen (ongevraagd als man/vrouw adviezen geven en zo de intrinsieke motivatie van de ander te vermoorden);

Over taboes, apenrotsspelletjes en multitasking

Ze heeft het verder ook over  rituelen (zijn nodig); diversiteit (geen doel op zich, zorg enerzijds verbinding met de eigen groep en sta anderzijds open voor anderen); taboes (niet alles hoeft gezegd te worden, pas op voor mentale striptease en gevoelsexhibitionisme); diversiteitsaanpak (negen adviezen waaronder het stoppen met streefcijfers en het maken van een verschil tussen afreageren en discrimineren); apenrotsspelletjes (mensen die als tribale wezens zich omhoog werken op de sociale ladder); multitasking (kan ons brein niet); territoriumdrift (vechten om posities in projecten is toegenomen met invoering van kantoortuinen).

Stop met vechten tegen onze oerliefde voor gezag

Ergens vond ik deze oproep van haar, die volgens mij ook meteen de kern van het boek weergeeft: ‘Laten we onszelf ontketenen. Bevrijden van de strijd tegen het tribale wezen in onszelf. Ik pleit niet voor oude patriarchale, religieuze, dictatoriale structuren. Maar ik wil dat dat we ophouden met vechten tegen onze oerliefde voor gezag, ritueel samenzijn, paarvorming en groepshugs.’

Tribaal kantoorgedoe – Danielle Braun. Boom 2020. De dertig korte hoofdstukken zijn zijn al eerder verschenen als columns in verschillende kranten  Danielle Braun en de uitgever Boom hebben de verhalen mooi geïllustreerd en in een handzaam A5-formaat verpakt.

Reacties zijn gesloten.