In een door Management Impact georganiseerd webinar sprak Henry Mintzberg op 19 mei met Ben Tiggelaar. Mintzberg (Montréal, 1939) is vooral bekend geworden door zijn boeken over management, structureren van organisaties en strategieformulering. Minder bekend is het werk van de laatste jaren waar hij het heeft over een disbalans in onze samenleving en onze instituten. In het webinar kon je merken dat Mintzberg gewend is om de tijd te nemen zijn punt te maken. Het lukte Ben Tiggelaar om op een vriendelijke edoch resolute manier Mintzberg op het rechte pad te houden. Een hele opgave in een gesprek met een man die een aantal ‘boodschappen’ voor de kijker heeft!

Een maatschappelijk bewogen hoogleraar

In het webinar, waarbij Mintzberg voor de camera zat in zijn huis aan een Canadees meer, kwam een maatschappelijk bewogen hoogleraar naar voren. Hij liet duidelijk zijn onvrede merken over opportunistische managers, over een bedrijfsleven dat gericht is op de korte termijn en over het vergroten van aandeelhouderswaarde. Hij riep zelfs op om de hele ‘stockmarket’ maar op te heffen. Het moet anders: ‘we have to strive for better not for more’. Ook voor de Amerikaanse president had hij geen goed woord over, hij kwalificeerde Trump als een charlatan. En dat alles werd zonder stemverheffing gezegd. Wie zegt dat wetenschappers niet voor hun mening uitkomen?

Look at the future  – lessons for managers

Om meteen met de deur in huis te vallen: in grote delen van de wereld is de kwaliteit van het management in de loop van de tijd minder geworden. En dan had hij het niet over de ondernemers die weten wat ze doen maar over de grote groep managers die werkt in ‘established companies’. Deze overbetaalde managers zijn volgens hem helemaal niet verbonden zijn met de organisatie. En ook voor de Amerikaanse president heeft hij geen goed woord over. Hij is niet verbonden met de samenleving (lack of communityship) en is al helemaal geen entrepreur, ook al positioneert hij zich als zodanig, ‘Trump is een manipulator en charlatan’. Dat is dan ook weer gezegd.

De tegenstelling tussen manager en leider is volgens hem onzin. Wie wil een leider die niet weet wat er speelt en wie wil een manager die niet kan leiden? Het onderscheid tussen deze twee is volgens hem typisch iets waar ze bij de Harvard Business school in geloven.

Ben Tiggelaar vroeg hoe Mintzberg aankijkt tegen self-directed teams in deze corona-tijd. Volgens Mintzberg werken veel mensen, nu door de omstandigheden gedwongen, vanuit huis en managen nu, zonder direct toezicht zelf hun werk. Hij hoopt dat nu de acceptatie voorbij is van disconnected leadership. In de meeste organisaties werken hoogopgeleide mensen en het logisch dat deze medewerkers graag werken in teams waarin ze zelf invloed hebben op het werk. En dat wordt nu makkelijk gemaakt door de technologie. Maar er blijft een vorm van leiderschap nodig: ‘Een Steven Jobs blijft nodig om de weg te wijzen, om steun te geven aan medewerkers”. En het helpt als managers ‘job floor experience’ hebben.

The crises and beyond – lessons for society

Mintzberg vond dat het tijd werd om de grote invloed van het bedrijfsleven op de overheid terug te dringen. Hij deed een oproep om de driehoek van private bedrijven, publieke organisaties en gemeenschappen (communities) weer in balans te brengen. Hij stelde dat het Amerikaanse bedrijfsleven de overheid corrumpeerde: ‘business has no place in government!’. En als het toch gaat over het bedrijfsleven, ze zijn veel te druk bezig met het behagen van aandeelhouders.

Communityship (een term die hij zelf bedacht heeft) is belangrijker dan leiderschap. Een gemeenschap die zelf zaken oppakt, die niet gericht is op het streven naar meer maar naar beter. Hij illustreerde communityship met de reactie van het de bewoners van de buurtschap aan het meer waar hij (in Canada) woont op de overstromingen van de wegen rond het meer. De buurtbewoners hebben het probleem gezamenlijk, met de gemeente opgepakt om zo aan een oplossing voor de overstroming werken.

Mintzberg: vriendelijk verpakte boosheid

Tot zover mijn indrukken van het webinar. Een professioneel door Ben Tiggelaar geleid gesprek vanuit Amsterdam met een vriendelijk ogende heer van 81 jaar, in zijn cottage aan het meer. Een man die zittend naast de open haard, van leer trekt tegen wat in zijn ogen mis is in organisaties en in de samenleving. De vriendelijke oogopslag blijkt verraderlijk, want hij is boos op managers zonder verbinding met hun organisaties, boos over de scheve verhouding van de beloning van managers versus de beloning van medewerkers, boos op het ontbreken van betrokken leiderschap van de Amerikaanse president, boos over de te grote invloed van het Amerikaanse bedrijfsleven op de overheid, boos op mensen die steeds méér willen in plaats van beter. Het is ook een man met een boodschap: sta als gemeenschap op en steek zelf de handen uit de mouwen.

How to regain balance in our societies

Het is zijn queeste om de drie entiteiten met elkaar in evenwicht te brengen. In zijn boek ‘Rebalancing society’geeft hij zijn visie op het herstellen van de balans in de samenleving:

“Some people believe that the answer lies in the private sector specifically, with greater corporate social responsibility. We certainly need more of this, but anyone who believes that corporate social responsibility will compensate for corporate social irresponsibility is living in a win-win wonderland”.

“Other people expect democratic governments to act vigorously. This they must do, but they will not so long as public states continue to be dominated by private entitlements, domestic and global.

“This leaves but one sector, the plural, which is not made up of “them” but of you, and me, and we, acting together. We shall have to engage in many more social movements and social initiatives, to challenge destructive practices and replace them with constructive ones. We need to cease being human resources, in the service of imbalance, and instead tap our resourcefulness as human beings, in the service of our progeny and our planet.”

Rudy Kor is zelfstandig organisatieadviseur en auteur van diverse managementboeken. Tot voor kort werkte hij (als partner) bij Twynstra Gudde. Hij startte zijn werkzame leven bij Philips in Eindhoven. Als adviseur helpt hij (project)managers bij het effectiever inrichten van hun werk.